Hướng dẫn làm nhạc cụ từ tre: Tự chế tạo những chiếc nhạc cụ độc đáo.
1. Giới thiệu về nghệ thuật làm nhạc cụ từ tre
Nhạc cụ được chế tác từ tre và nứa là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người dân vùng cao. Các cộng đồng dân tộc sáng tạo ra những nhạc cụ độc đáo như tùng tinh, khèn bè, tăng bum bu từ tre và nứa, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Nhạc cụ tùng tinh
– Được làm từ tre và nứa, nhạc cụ tùng tinh có 5 dây, phát ra tiếng chiêng và tiếng trống khi diễn tấu.
– Cây tre được chọn phải không già và không non quá, có mắt màu vàng, đường kính và chiều dài lớn để làm thân.
– Người chơi sử dụng đầu ngón tay trái để gảy, búng và tay phải cầm thanh tre nhỏ đập vào dây tạo âm thanh độc đáo.
Nhạc cụ khèn bè
– Chế tác từ 14 khúc nứa nhỏ được ghép thành 7 đôi nằm song song và liên kết bằng một chiếc bầu bằng gỗ.
– Người sử dụng khèn bè phải thật sự khéo léo, tinh tế và giàu cảm xúc, và những người giỏi chế tác và sử dụng nhạc cụ này thường được gọi là nghệ nhân.
Nhạc cụ tăng bum bu
– Chế tác từ những ống tre, nhạc cụ tăng bum bu vang nhờ vào sự nén hơi đột ngột đập xuống đất và đạp vào nhau.
– Thường được biên chế từ 4-6 người, mỗi người cầm hai ống đập xuống đất hay miếng gỗ và gõ 2 ống vào nhau, tạo nên âm nhạc độc đáo và sôi động.
Đây là những nghệ thuật làm nhạc cụ từ tre độc đáo và đặc sắc của người dân vùng cao, góp phần làm phong phú thêm văn hóa dân tộc.
2. Các công cụ và nguyên liệu cần thiết để tự chế tạo nhạc cụ từ tre
1. Công cụ cần thiết:
– Kéo, dao, cưa để cắt và xẻ tre.
– Búa, kềm, còng để uốn cong và xử lý các chi tiết nhỏ của nhạc cụ.
– Máy đo, thước, thước dây để đo và cắt tre theo kích thước chuẩn.
2. Nguyên liệu cần thiết:
– Tre: chọn loại tre không già, không non quá để làm thân nhạc cụ.
– Nứa: loại nứa già và không bị mối mọt để làm dây nhạc cụ.
– Dây: sử dụng dây bằng kim loại sắt hoặc dây nứa để làm dây nhạc cụ.
– Bầu gỗ: dùng để liên kết các khúc nứa trong việc chế tạo khèn bè.
3. Hướng dẫn cắt, xẻ và đốt cháy tre để làm nhạc cụ
1. Cắt và xẻ tre
Để làm nhạc cụ từ tre, trước hết bạn cần chọn loại tre không già, không non quá. Sau đó, cắt tre thành các phần nhỏ có kích thước phù hợp với nhạc cụ bạn muốn chế tác. Tiếp theo, xẻ tre để lấy ra các sợi tre mỏng và dẻo.
2. Đốt cháy tre
Sau khi đã có các sợi tre, bạn cần đốt cháy chúng để tạo ra màu sắc và độ bền cho nhạc cụ. Đốt cháy tre cũng giúp loại bỏ mọt và tạo ra âm thanh đặc biệt khi sử dụng nhạc cụ.
Các bước trên là quan trọng để tạo ra những nhạc cụ độc đáo từ tre, mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc.
4. Cách sơn và trang trí những chiếc nhạc cụ từ tre
Sơn và trang trí nhạc cụ từ tre
Để tạo ra những chiếc nhạc cụ từ tre độc đáo và đẹp mắt, việc sơn và trang trí là một bước quan trọng. Người dân tộc sẽ sử dụng các loại màu tự nhiên như màu đỏ từ lá cây sưa, màu đen từ tro hoặc than củi, màu vàng từ cỏ mạch nha, và màu xanh từ lá ngọc đường. Quá trình sơn và trang trí nhạc cụ từ tre không chỉ là việc thể hiện sự tinh tế mà còn là cách để bảo quản và tôn vinh vẻ đẹp tự nhiên của tre.
Các bước sơn và trang trí
1. Chuẩn bị bề mặt: Trước khi sơn, bề mặt của nhạc cụ từ tre cần được làm sạch và nhẵn bằng cách bóc vỏ, mài nhẹ và lau khô.
2. Sơn màu tự nhiên: Sử dụng các loại màu tự nhiên để sơn như màu đỏ, đen, vàng, xanh để tạo ra các họa tiết trên nhạc cụ.
3. Trang trí: Sau khi sơn khô, người nghệ nhân sẽ sử dụng các công cụ như cọ, bút lông, hoặc ngón tay để tạo ra các họa tiết trang trí phong phú và độc đáo trên bề mặt nhạc cụ từ tre.
Đây là những bước cơ bản để sơn và trang trí những chiếc nhạc cụ từ tre, tạo nên những sản phẩm nghệ thuật độc đáo và đẹp mắt.
5. Những loại nhạc cụ từ tre phổ biến và cách chế tạo chúng
Nhạc cụ dây kéo
– Được làm từ ống nứa có chiều dài 45-50cm.
– Dây kéo có thể làm bằng tơ tằm hoặc kim loại sắt.
– Cung kéo làm từ thanh tre mỏng có chiều dài khoảng 45cm, rộng khoảng 1cm.
– Dây cung thường được làm từ những sợi cước nhỏ hoặc dây nứa.
Tùng tinh
– Chế tác từ tre không già, không non quá.
– Tre được chọn phải có mắt màu vàng, đường kính và chiều dài càng lớn càng tốt để làm thân.
– Tùng tinh có 5 dây, trong đó 3 dây phát ra tiếng chiêng, 2 dây phát ra tiếng trống.
Khèn bè
– Chế tác từ 14 khúc nứa loại nhỏ với kích thước dài ngắn khác nhau và ghép thành 7 đôi nằm song song để tạo thành một khối.
– Khối nứa được liên kết với nhau bằng một chiếc bầu bằng gỗ, trên các khúc nứa này được các nghệ nhân tạo các lỗ thoát hơi và gắn các lam đồng.
Điệu múa sạp cơ bản rất đơn giản, thường chỉ sử dụng chỉ có vài động tác. Sạp phải có hai cây tre to, thẳng và dài làm “sạp cái’ và 4 đến 5 cặp “sạp con” bằng nứa.
6. Ý tưởng sáng tạo để làm những chiếc nhạc cụ độc đáo từ tre
Lựa chọn nguyên liệu
– Đầu tiên, để làm những chiếc nhạc cụ độc đáo từ tre, bạn cần lựa chọn nguyên liệu chất lượng, đặc biệt là tre và nứa. Tre cần phải là loại tre không già, không non quá để đảm bảo tính linh hoạt và độ bền của nhạc cụ.
– Nứa cũng là nguyên liệu quan trọng, bạn cần chọn loại nứa già và không bị mối mọt. Thời điểm tốt nhất để chọn nứa là vào tháng 2 và tháng 3, khi nứa không mọt và có độ cứng tốt.
Chế tác nhạc cụ
– Sau khi có nguyên liệu, bạn có thể bắt đầu chế tác nhạc cụ. Với nhạc cụ dây kéo, bạn cần sử dụng ống nứa có chiều dài khoảng 45-50cm và lựa chọn dây bằng kim loại sắt hoặc dây nứa để móc nhạc cụ.
– Đối với nhạc cụ tùng tinh, bạn sẽ cần tạo ra 5 dây từ thân ống tre và chèn những miếng tre nhỏ ở phần cuối hai đầu dây để tạo ra âm thanh độc đáo khi diễn tấu.
Lưu ý: Trước khi chế tác nhạc cụ từ tre, hãy tìm hiểu kỹ về kỹ thuật và cách sử dụng nguyên liệu để đảm bảo an toàn và chất lượng của sản phẩm cuối cùng.
7. Sử dụng những công cụ đơn giản để tạo âm thanh trong nhạc cụ từ tre
Làm nhạc cụ dây kéo từ tre và nứa
– Nhạc cụ dây kéo được làm từ ống nứa có chiều dài 45-50cm.
– Cung kéo được làm từ một thanh tre mỏng có chiều dài khoảng 45cm, rộng khoảng 1cm.
– Dây cung thường được làm từ những sợi cước nhỏ, nhưng phổ biến nhất là làm bằng dây nứa.
Làm nhạc cụ tùng tinh từ tre
– Tre được chọn để làm nhạc cụ tùng tinh là loại tre không già, không non quá, và có mắt màu vàng.
– Tùng tinh có 5 dây, trong đó 3 dây phát ra tiếng chiêng, 2 dây phát ra tiếng trống.
– Khi diễn tấu, người ta dùng các đầu ngón tay trái để gảy, búng, phối hợp với tay phải cầm một thanh tre nhỏ đập vào ngang dây trống và thành ống đàn tạo những âm thanh phức hợp và độc đáo.
8. Bảo quản và bảo dưỡng những chiếc nhạc cụ từ tre một cách hiệu quả
Bảo quản
– Để bảo quản những chiếc nhạc cụ từ tre một cách hiệu quả, bạn cần lưu ý không để chúng tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời hoặc nhiệt độ cao, vì điều này có thể làm cho tre khô và gây ra nứt nẻ.
– Ngoài ra, bạn cũng nên tránh để nhạc cụ từ tre tiếp xúc với độ ẩm cao, vì điều này có thể làm cho tre mốc và bị hỏng.
Bảo dưỡng
– Để bảo dưỡng những chiếc nhạc cụ từ tre, bạn cần thường xuyên lau chùi chúng bằng một khăn mềm và khô để loại bỏ bụi bẩn và mồ hôi từ bề mặt.
– Ngoài ra, bạn cũng nên thường xuyên kiểm tra độ chắc chắn của dây và các chi tiết khác của nhạc cụ để đảm bảo chúng vẫn đang trong tình trạng tốt nhất.
Điều quan trọng nhất khi bảo quản và bảo dưỡng những chiếc nhạc cụ từ tre là phải đảm bảo chúng được lưu trữ ở môi trường khô ráo, thoáng đãng và tránh xa ánh nắng mặt trời và độ ẩm cao.
9. Sự ứng dụng và giá trị nghệ thuật của nhạc cụ từ tre trong cuộc sống hàng ngày
Đa dạng ứng dụng trong âm nhạc dân gian
Nhạc cụ từ tre như nhạc cụ dây kéo, tùng tinh, khèn bè và tăng bum bu không chỉ được sử dụng để độc tấu mà còn được hòa tấu và đệm cho hát dân ca trong sinh hoạt thường ngày. Chúng cũng thường được dùng để hòa tấu với các loại nhạc cụ khác như sáo, mandoline, xi xờ lo, tạo ra những bản hòa tấu rộn ràng, náo nức thể hiện niềm lạc quan, yêu đời và tinh thần đoàn kết của cộng đồng dân tộc.
Giá trị nghệ thuật và văn hóa
Nhạc cụ từ tre không chỉ là một phương tiện âm nhạc mà còn là biểu tượng của văn hóa dân tộc. Chúng thường được sử dụng trong các ngày hội, lễ hội, ngày vui của người dân vùng cao, tạo nên không khí sôi động và vui tươi. Những điệu múa truyền thống như múa sạp cũng kèm theo âm nhạc từ nhạc cụ tre, giữ vững và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
10. Những điều cần lưu ý khi tự chế tạo nhạc cụ từ tre để đảm bảo an toàn và chất lượng sản phẩm
1. Chọn nguyên liệu chất lượng
– Chọn cây tre và nứa chất lượng, không bị mối mọt và phải đủ tuổi để đảm bảo độ bền và âm thanh tốt.
2. Sử dụng công cụ an toàn
– Khi chế tạo nhạc cụ từ tre, cần sử dụng các công cụ an toàn như găng tay, kính bảo hộ để tránh tai nạn và chấn thương.
3. Tuân thủ quy trình chế tạo
– Tuân thủ quy trình chế tạo đúng cách để đảm bảo an toàn và chất lượng sản phẩm, tránh tình trạng nhạc cụ bị hỏng hoặc gây nguy hiểm khi sử dụng.
Viết luật kết ngắn và tổng kết: “Làm nhạc cụ từ tre là một hình thức nghệ thuật truyền thống đặc biệt, đòi hỏi sự tinh tế và kỹ năng. Bằng cách hướng dẫn cụ thể và kỹ lưỡng, chúng ta có thể giữ vững và phát triển nghệ thuật này để làm nhạc cụ từ tre ngày càng phổ biến và được ưa chuộng hơn.”
